ئاڵۆگۆڕی زانیاری دەتوانێت کلیلی نوێکردنەوەی کەرتی کشتوکاڵی عێراق بگرێت

هەرگیز کاتی ئەو ئاڵۆگۆرانە زۆر گرنگ نەبووە: لە پارێزگای سەلاحەددین لە باکووری عێراق قەیرانێکی ئاو لە کەرتی کشتوکاڵی عێراقدا دەچەوسێتەوە و هەڕەشە لە مانەوەی بژێوی نەریتی و ئاوارەبوونی وردە وردەی ئەو کۆمەڵگایانە دەکات کە پشتیان پێ بەستووە.

"زۆربەی بابەتەکان ئاراستەی جوتیارانی عێراق و کشتوکاڵی عێراق بە گشتی دەکەن. ئێمە جەخت لەسەر ئەوە دەکەینەوە کە جوتیارەکان لەگەڵ گۆڕانی کەش و هەوادا چۆن دەتوانن کار بکەن، تیشك دەخەینە سەر ئەوەی کە چۆن کرداری ئێستا دەبێتە هۆی زیانگەیاندن بە سیستەمی ژینگە، هەروەها قسەکردن لەسەر ئەوەی کە چ جۆرە تۆوێك و درەختێك بە باشترین شێوە ئەو کەش و هەوایە نوێیەیان پێدەدرێت کە ئەمڕۆ ڕووبەڕووی دەبینەوە،" وتەی مەحموودی تەمەن 28 ساڵ، یەکێك لەو ڕاهێنەرانەی کە یارمەتی قوتابیان دەدات.

ئەو 6 ڕاهێنەرە تایبەتمەندی جیاوازیان هەیە، تیشك دەخەنە سەر بابەتە جۆراوجۆرەکانی وەك هەمەجۆری خۆراك، ئاسایشی خۆراك، چاندنی دانەوێڵە و بەکارهێنانی گونجاوی پەین و پیسکەرەکان. پێکەوە 50 قوتابی فێردەکەن کە چۆن بە باشترین شێوە پەیوەندی لەگەڵ جوتیارەکان بە درێژایی بەشەکانی تەمەن و پێشینە و کلتور و ئەزموون بکەن.

"پێش ڕاهێنانەکە، ئەگەر یەکێك لە جوتیارەکان لە دەرەوەی تایبەتمەندییەکەم پرسیاری لێ کردبام، ئەوا نەمدەتوانی وەڵامی بدەمەوە. بەڵام ئێستا دیدێکی فراوانتر و زانیاری زیاترم هەیە سەبارەت بە بوارە جیاجیاکانی کشتوکاڵ بۆیە توانام هەیە تازەترین و دروستترین زانیاری بەجوتیاران بدەم بۆ یارمەتیدانیان،"وتەی یوسف، قوتابی کشتوکاڵ.

گۆڕینی کردارە زیانبەخشەکان

هەروەها یوسف تیشکی خستە سەر هەندێك لە بەرەنگارییەکانی تایبەت بە کشتوکاڵ لە عێراق وەك پابەندبوونی بەردەوام بە پیسی و پەینەکان کە لەناویشیاندا قەدەغەکراوە لەلایەن ڕێکخراوی تەندروستی جیهانییەوە.

"جوتیارەکان بەبێ زانیاری زانستی بەکاریان دەهێنن و پەیڕەوی ڕێنماییەکانی پیشەگەر ناکەن. ئەمەش زیانی گەورە بە ژینگە و کێشەکانی تەندروستی دەگەیەنێت. هەروەها کشتوکاڵی ناوچەکەش تێکدەشکێنێت. چەوسێنەرە کۆنەکان گرانتر و زیانبەخشترن بۆ ژینگە و تەندروستی، لە کاتێکدا تازەکان کەمتر زیانبەخشن و هەرزانترن،"وتەی یوسف.

وەك ئامرازێك بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە بەشێوەیەکی بنیاتنەرانە، ڕاهێنەرانی خوێندکاران چیرۆکی سەرکەوتنی ئەو جوتیارانە هاوبەش دەکەن کە پیشتر سوودەکانی تەکنیکی مۆدێرنیان بینیوە و چۆن ئەمانە لە کاتی کەمبوونەوەی تێچووندا بەرهەمیان زیاد کردووە.

هەروەها ڕاهێنەرانی خوێندکاران زانیاری دەربارەی خۆراك، هەمەجۆری خۆراك، یان چاندنی دانەوێڵە لە کاتی ڕاهێناندا لە خۆ دەگرێت. زۆربەی جوتیارانی ئەم ناوچەیە چ تەماتە یان بامیا دەچێنن، بەو شێوەیە ڕاهێنەران ڕوونی دەکەنەوە کە چۆن بەروبوومەکانیان بە سوودێکی زیادکراو جیا بکەنەوە کە ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی کە هەمەچەشنی خۆراکی ناوخۆ باشتر بکرێت.

"زەحمەتە جوتیارێك بدۆزیتەوە کە زانیاری لەبارەی گۆڕانی کەش و هەواوە هەبێت."

"پلەی گەرمای هاوین ساڵ بە ساڵ لە زیادبووندایە. لەم ڕۆژانەدا دەگاتە پەنجا پلە و چەند ڕۆژێکیش بەم شێوەیە دەمێنێتەوە کە کار دەکاتە سەر دانەوێڵە و بەرهەمەکان،" وتەی یوسف.

بەشێك لە ڕاهێنانەکە تیشك دەخاتە سەر کەم کردنەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەش و هەوا لەسەر بەرهەمی دانەوێڵە. ڕاهێنەرانی خوێندکاران ئێستا دەتوانن ڕوونی بکەنەوە کە چۆن گۆڕانی کەش و هەوا کاریگەری لەسەر کشتوکاڵ دروست دەکات و ئامۆژگاری جوتیاران دەکات کە چۆن بەروبوومەکانیان لە پلەی گەرمی بەرز بپارێزن.

هەروەها وتی: "ئەگەر ڕاهێنان بە جوتیاران بکەین بۆ بەکارهێنانی کشتوکاڵی زیرەکی کەش و هەوا، ئەوا بڕێکی زۆر ئاو دەپارێزرێت و زەوی و زارەکانی پێویست بۆ کشتوکاڵ کەم دەکاتەوە. هاوکات هانی جوتیاران دەدەین بۆ ئەوەی داری زیاتر بچێنن بۆ گەڕاندنەوەی هاوسەنگی ژینگەیی لە ناوچەکەدا."

ڕاهێنان بۆ جوتیاران تەنها سەرەتایەکە. ڕاهێنەرە خوێندکارەکان گروپی واتساپیان دروست کردووە بۆ بەدواداچوون لەگەڵ جوتیاران و وەڵامدانەوەی پرسیارەکانیان و دابینکردنی کەرەستەکان و بەتایبەتی لە حاڵەتی پێویستدا سەردانیان بکەن بۆ یارمەتیدان.

"تەنانەت ئەگەر لە ناوچەیەکی بچووکەوە دەستمان پێ کردبێت، بەهیواین بەرەو هەنگاوی گەورەترمان ببات لە هەموو عێراق. هیوادارم بتوانین شێوازی بیرکردنەوەی جوتیاران بۆ کشتوکاڵ بگۆڕین،"وتەی مەحمود.

وەسفی پڕۆژە:

لەگەڵ بەرنامەی خۆراکی جیهانی (WFP)، خەڵك لە پێویستیدا (PIN) ئاسایشی خۆراك و خۆڕاگری ئافرەتان و پیاوانی بەرکەوتوو کە گەڕاونەتەوە سەلاحەدین بەرز دەکاتەوە. وەك بەشێك لە پرۆژەکە، PIN مەشقی ڕاهێنەرانی داهاتوو دەکات بۆ پشتگیری کردنی هەوڵەکان لە کشتوکاڵی کەش و هەوای زیرەك و بەردەوام. زانیاری پێویست بگەیەننە خیزانی جوتیارەکان و بەرەنگاربوونەوەی کێشە ژینگەییە نوێیەکانی هەرێم. لە سایەی ئەمەش جوتیاران فێر دەبن کە ئاوی کەمتر بەکاربهێنن و کشتوکاڵی ئاو بەکاربهێنن و لە وەرزی ئاسایی خۆیان دانەوێڵەکان نەڕوێنن و شەڕ لەگەڵ ئەو نەخۆشی و مێرووانەدا بکەن کە کاریگەریان لەسەر دانەوێڵەی ئەوان هەیە.

سوپاسێکی تایبەت بۆ دەرماڵەی وەزارەتی دارایی و گەشەپێدانی ئابووری فیدڕاڵی ئەڵمانیا بۆ وەبەرهێنان لە بژێوییە بەردەوامەکانی جوتیارانی عێراق و داهاتوویان