دوو مانگ وەڵامدانەوەی بوومەلەرزە لە تورکیا و سوریا
Published: May 22, 2023 Reading time: 4 minutesبەدرێژایی مانگی ڕابردوودا، ستافی رێکخراویی خەڵک لە پێویست (PIN) بە بەردەوامی کاریان کردووە بۆ دابینکردنی فریاگوزاری لە دوای ئەو بوومەلەرزانەی کە لە ٦ی شوباتدا تورکیا و باکووری ڕۆژئاوای سوریای گرتەوە. پێداویستییە فریاگوزارییەکان زۆرن و PIN بەردەوامە لە پشتگیریکردنی کۆمەڵگە لاوازەکانە لە هەردوو دیوی سنوورەکە.
وەڵامدانەوە لە باکوری ڕۆژئاوای سوریا
لە پارێزگای ئیدلێب کە زیاتر لە دە ساڵە کۆمپانیای PIN هاوکاری پێشکەش دەکات، بە مەزەندەکردنی ٣ ملیۆن کەس بەهۆی بوومەلەرزەکەوە زیانیان بەرکەوتووە. دوو مانگ لە کارەساتەکە تێپەڕیوە، و هێشتا پێویستیان بە تەنانەت سەرەتاییترین شتومەکی یارمەتییەکان هەیە.
لە دوایین نوێکردنەوەی مانگانەیەوە، PIN نزیکەی 400 شتومەکی ناخۆراکی (وەک بەتانی، کەلوپەلی پاکوخاوێنی، و جل و بەرگ) و 283 ژەمی ئامادە بۆ خواردن بەسەر کۆمەڵگا زیانلێکەوتووەکانی باکووری ڕۆژئاوای سوریادا دابەشکردووە بە بەکارهێنانی ئەو پارانەی کە لە ڕێگەی بانگەوازی بوومەلەرزەی فریاگوزاری SOS کۆکراونەتەوە. 148 شار و شارۆچکە لە سەرانسەری باکووری ڕۆژئاوای سوریا بەهۆی بوومەلەرزەکەوە کاریگەری خۆراکیان لەسەر بووە و ئێستا زۆرێک لە دانیشتووان لە پەناگەیەکی کاتی یان چادرەکان دا دەژین. بەهۆی لەدەستدانی زۆربەی زۆری کەلوپەلەکانیان، شتومەکی سادەیی ناخۆراکی و کیتی خۆراک دەبێتە یەکەم هەنگاو بۆ دڵنیابوون لەوەی کە ماڵە زیانلێکەوتووەکان دەتوانن لەسەر پێی خۆیان بوەستنەوە. زیادکردنی بۆ دابینکردنی کەلوپەلی سەرەتایی، دوو بارهەڵگری بارهەڵگر بە دۆشەک و بەتانی و تارپ لە چیکەوە ڕەوانەی سوریا کران و هەفتەی ڕابردوو گەیشتنە سوریا و کەلوپەلەکان بەم زووانە دابەش دەکرێن.
سەرەڕای ئەوە، بە بودجەی نووسینگەی هاوکاری مرۆیی USAID، Stichting Vluchteling (دامەزراوەی پەنابەرانی هۆڵەندا)، و بەخشەرە دامەزراوەییەکانی دیکە، PIN هاوکاری نەختینەیی فرە مەبەست (MPCA)ی بۆ هەزاران خێزانی لاواز دابەشکردووە. ئەم یارمەتییە نەختینانە دەتوانرێت بەکاربهێنرێت بۆ دابینکردنی تێچووی چەندین پێداویستی سەرەتایی، لە خواردنەوە تا جل و بەرگ و چادر.
هەروەها پشتگیری زیاتری MPCA لە ڕێگەی PIN لە دوای لافاو لە باکووری ڕۆژئاوای سوریا دابین دەکرێت. ئەگەر بوومەلەرزەکە بەس نەبوو بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی پێشتر، بارانبارینی توند بووە هۆی ئەوەی ڕووباری ئۆرۆنتێس لە کەنارەکانیدا ڕژا و لە ئەنجامدا لافاوێکی بەرفراوانی لێکەوتەوە. بەلایەنی کەمەوە ٥٠ کەمپ کە میواندارییان دەکرد لافاویان گرتبوو، کە زۆربەیان میوانداری ئاوارەکان بوون کە بەهۆی بوومەلەرزەکەوە ماڵ و حاڵی خۆیان لەدەستدا.
دەستبەجێ کۆمپانیای PIN هەنگاوی ناوە بۆ پشتگیریکردنی ئەو کەسانەی کە زیاتر زیانیان بەرکەوتووە بەهۆی لافاوەکەوە، و بەنیازە لە دوو کەمپدا وەڵامی ئەو کەسانە بداتەوە کە ئاوارە ناوخۆییەکانن. 290 ماڵ بە یارمەتییەکی نەختینەیی یەکجارەکی بە بڕی 150 دۆلار پشتگیری دەکرێن. هەروەها سێ کەمپی دیکەش دەستنیشانکراون کە پێویستیان بە یارمەتی PIN هەیە دوای زریانی بەهێز کە بووەتە هۆی زیانگەیاندن بە پێکهاتەی کەمپەکان و چادرەکان و پەناگە. 450 ماڵ لەم کەمپانەدا بە هەمان شێوە لە ڕێگەی یارمەتییە نەختینەییەکانی فرە مەبەستەوە پشتگیری دەکرێن
Two Months of Earthquake Response in Türkiye and Syria
ڕووداوە توندەکانی کەشوهەوا دۆخێکی مرۆیی لە ئێستاوە ترسناکیان لە باکووری ڕۆژئاوای سوریا خراپتر کردووە.
بۆ یارمەتیدانی کەمکردنەوەی پەرەسەندنی پێداویستییەکانی خێزانە لاوازەکان، PIN هەروەها لە ژێر بەرنامەی زستانەکردنیدا یارمەتی نەختینەیی دابینکردووە. تەنها لە مانگی ئازاردا نزیکەی ٦ هەزار ماڵ لە ژێر ئەم شێوازەدا پشتگیری کران. بەو پارە نەختینەیەی کە لەلایەن PIN ەوە دابین دەکرێت، خێزانەکان باشتر ئامادە دەبن بۆ بەرگەگرتنی کەشوهەوای سەخت بە کڕینی خواردن و جل و بەرگی گەرم و سووتەمەنی.
لە کاتێکدا کە پێداویستییە فریاگوزارییەکان هێشتا زۆرن، و ئەگەر زیادبوونیان هەیە، سەرەڕای ئەوەش پین چاوی لە پرۆسەی خاوبوونەوەی ئاوەدانکردنەوە و چاکبوونەوەیە دوای بوومەلەرزەکە. بە بەکارهێنانی پارەی یەکێتی ئەوروپا، کۆمپانیای PIN دەست کردووە بە دابەشکردنی پارەی نەختینەیی بۆ یارمەتیدانی خێزانە زیانلێکەوتووەکان بۆ چاککردنەوەی زیانەکانی ماڵەکانیان. لە مانگی ئازاردا، 421 ماڵ لە سەرانسەری 12 شوێن لە باکووری ڕۆژئاوای سوریا پشتیوانیان لێکرا. زیاتر لە ١٠ هەزار بینا لە باکووری ڕۆژئاوای سوریا بەشێک یان بە تەواوی وێران بوون و چاککردنەوەی خانووبەرە بەپەلە پێویستە بۆ ئەوەی ڕێگە بدرێت بە سورییە لاوازەکان بگەڕێنەوە بۆ ماڵەکانیان.
زیاتر لەلایەن نووسینگەی هاوکاری مرۆیی و دروستکردنی ڤلوچتێلینگ (دامەزراوەی پەنابەرانی هۆڵەندا)ی USAID، PIN بەرنامەیەکی پارە بۆ کار جێبەجێ دەکات کە دانیشتوانی ناوچەکە دامەزراندووە بۆ پاککردنەوەی داروپەردوو و پاشماوەکانی دوای بوومەلەرزەکە. کاریگەری ئەرێنی ئەم پڕۆژەیە دوو لایەنە؛ ڕەخساندنی هەلی کار لە هەمان کاتدا ئاسانکاری بۆ قۆناغی یەکەمی ئاوەدانکردنەوەی دوای بوومەلەرزە.
وەڵامدانەوە لە تورکیا
لە تورکیا دوو ملیۆن و 300 هەزار کەس لە شوێنی نیشتەجێبوونی فەرمی و نافەرمی دوای بوومەلەرزەکە دەژین. ڕێکخرای پین بەرنامەکانی خۆی فراوانتر کردووە بۆ دابینکردنی هاوکاری فریاگوزاری بۆ کۆمەڵگا زیانلێکەوتووەکانی بوومەلەرزە لە قەزای نورداغی سەر بە پارێزگای غازی عەنتاب. بە سوودوەرگرتن لەو پارە بەرچاوانەی کە لەلایەن بانگەوازی بوومەلەرزەی فریاگوزاری SOS کۆکرابوونەوە، بەتانی و کیتی پاکوخاوێنی بۆ ئەو خێزانانە دابەشکرا کە بە شێوەیەکی کارەساتبار ماڵەکانیان لەدەستدابوو لە بوومەلەرزەکەدا.
لە هەمان کاتدا، لە مانگی ڕابردوودا ڕێکخراوی پین 500 بەتانی و دەیان هەزار دۆلاری بەخشییە ڕێکخراوە ناحکومییە ناوخۆییە تورکیا هاوبەشەکەی، کرکایاک کولتور. ئەم بەخشینانە وایکردووە کە کرکایاک بتوانێت قەبارەی پشتیوانییەکانی بۆ دانیشتوانی هەژاری ڕۆمای غازی عەنتاب فراوانتر بکات، لەگەڵ دابەشکردنی – لەگەڵ بەتانی – خۆراک، دایبی، جل و بەرگ و کەلوپەلی سەرەکی دیکە.
هەروەها بە کەڵک وەرگرتن لە پارەی SOS، PIN پاڵپشتی بۆ ڕێکخراوی ناحکومی تورکیا ئینسانا دێگر دێرنێگی (IDD) کرد، بۆ ئاسانکاری لە کارەکانی لە دابەشکردنی گەرمکەرەوە و بەتانی و کیتی پاکوخاوێنی بەسەر ئەو ناوچانەی کە زیانێکی زۆریان پێگەیشتووە لە پارێزگای ئادیەمان و لە شانلیورفا. هاوشێوەی ئەو ڕووداوە ترسناکانەی کەشوهەوا کە باکووری ڕۆژئاوای سوریای گرتەوە، هەردوو شاری ئادیەمان و شانلیورفا شاهیدی وێرانکاری زیاتر بوون دوای بارانبارینی لەناکاو و بەخوڕ و لافاوێکی خێرا لە ناوەڕاستی مانگی ئازاردا کە لانیکەم ١٤ کەسی کوشت.
هەروەها بەخشینی زیاتری کۆمپانیای ستیچتینگ ڤلوچتێلینگ (دەزگای پەنابەرانی هۆڵەندا) بووەتە هۆی دابەشکردنی ئاودەستی گەڕۆک لە خودی شاری ئادیامان، کە زیاتر لە ٤٠ گوندی چادردار لە ناوەندی شارۆچکەکەدا دامەزراون. 48 ئاودەست بەخشرایە دەسەڵاتدارانی پارێزگاکان بۆ ئەوەی لە ناوچەکانی دەوروبەری دابنرێن کە سەدان خێزانی ئاوارە لەخۆدەگرن.
